MKK Logo
Türkiye'nin Merkezi Saklama Kuruluşu

Biz Kimiz?

Paylaş
Yazdır

 
Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. (MKK), Türk Sermaye Piyasalarının Merkezi Saklama Kuruluşu olarak üyelerine saklama, veri depolama ve raporlama, kurumsal yönetim ve yatırımcı hizmetlerini sunmaktadır. MKK, ayrıca Ar Ge merkezi kimliği ile kendi iç kaynaklarını kullanarak geliştirdiği yazılım, sistem ve platformlarla yerli ve yabancı sermaye ve finans kuruluşlarına veri ve teknoloji hizmetleri sunmaktadır.

MKK’da Kayden İzlenen Kıymetler: 

 
  • Pay Senedi (Borsa İstanbul’da İşlem Gören)
  • Yatırım Fonu
  • Borsa Yatırım Fonu
  • Özel Sektör Tahvili
  • Finansman Bonosu
  • Banka Bonosu
  • Varant
  • Varlık Teminatlı Menkul Kıymet
  • Varlığa Dayalı Menkul Kıymet
  • Devlet İç Borçlanma Araçları (Yatırımcı Portföyleri)
  • Kamu Kira Sertifikaları
  • Özel Sektör Kira Sertifikası
  • Elektronik Ürün Senedi
  • Gayrimenkul Sertifikaları
  • Altına Dayalı Kira Sertifikası
  • Altına Dayalı Tahvil
  • Paya Dönüştürülebilir Tahvil
  • Dövizli Hazine Kira Sertifikası
  • Dövizli Hazine İç Borçlanma Senedi

 


 
 MKK’nın Saklama Hizmetleri:

  • Yatırım/Saklama hesabı işlemleri
  • İhraççı, menkul kıymet ihraç ve hak kullanım işlemleri,
  • Menkul kıymetlerin hak sahibi ve omnibus hesaplarda takip edilmesi,
  • Kaydileştirilmiş menkul kıymetlerin takas ve saklama hizmetleri,
  • SWIFT işlemleri ,
  • Ödünç Pay Senedi Piyasası ve Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu işlemleriyle ilgili hizmetler
  • Elektronik Ürün Senedi işlemleri,
  • Kitle Fonlaması platformları işlemleri​
 
 

MKK’nın Veri ve Teknolojii Hizmetleri:
MKK’nın AR-GE kimliği ile kendi iç kaynaklarını kullanarak geliştirdiği veri ve teknoloji platformları ve servisleri şu şekildedir;
  • e-YATIRIMCI: Yatırımcı Bilgi Merkezi
  • e YÖNET: Kurumsal Yönetim ve Yatırımcı İlişkileri,
  • e GKS: Elektronik Genel Kurul Sistemi,
  • e ŞİRKET: Şirketler Bilgi Portalı,
  • e ÜRÜN: Elektronik Ürün Senedi Merkezi,
  • e-VEDO: Elektronik Veri Deposu,
  • e VERİ: Sermaye Piyasaları Veri Bankası,
  • e-YBS: Yatırımcı Bildirim Servisi,
  • e YKS: Elektronik Yönetim Kurulu,
  • VAP: Veri Analiz Platformu
  • YRTS: Yatırımcı Risk Takip Sistemi​
MKK, ayrıca sermaye piyasası ve Borsa mevzuatı uyarınca kamuya açıklanması gerekli bildirimlerin ilgili taraflarca elektronik imzalı olarak iletildiği ve kamuya duyurulduğu elektronik sistem olan Kamuyu Aydınlatma Platformu’nun (KAP) işletici kuruluşudur.
 
Merkezi Saklama Kuruluşu Nedir?
Borsada işlem sonrası (post-trade) kurumlarının en önemlilerinden biri Merkezi Saklama Kuruluş’larıdır (Central Securities Depository - CSD). Merkezi Saklama Kuruluşu bir “menkul kıymet takas sistemi” işleten (SSS-Security Settlement System) ve bununla birlikte menkul kıymetlerin ilk kaydının yapılması (ihraç) (notary service) ve menkul kıymet hesaplarının en üst seviyede merkezi olarak tutulması (central maintenance service) faaliyetlerinden en az birini yerine getiren kurumdur. “Menkul kıymet takas sistemi” ise AB‘nin 98/26 sayılı Mutabakat Kesinliği Direktifinin (Settlement Finality Directive) birinci maddenin (a) fıkrasına atıfla, menkul kıymet transfer emirlerini işleyen sistem olarak tanımlanmıştır. Merkezi saklama fonksiyonunda en temel öğe, menkul kıymetlerin ihraç edildiği, üye veya haksahibi bazında hesaplarda tutulduğu, el değiştirdiği, bunlara ilişkin hakların tesis edildiği merkezi bir sistem işletilmesidir.
 
MKK, sermaye piyasası araçlarının kayden ihracının yapıldığı, haksahibi bazında açılan hesaplarda sermaye piyasası araçlarının kaydedildiği, bunlar üzerindeki hakların izlendiği, kayıtlarına hukuki sonuçlar bağlandığı Kanunla bu görevi üstlenmiş bir merkezi yapıdır. Bir başka deyişle, menkul kıymetlerin ihraç edildiği, haksahibi bazında hesaplarda tutulduğu, el değiştirdiği, bunlara ilişkin hakların tesis edildiği merkezi bir sistemdir. MKK bu yapısıyla Türkiye’nin Merkezi Saklama Kuruluşu’dur.​
 
 
Türkiye'de Merkezi Saklamanın Tarihçesi
​İMKB Takas ve Saklama A.Ş., 1992 yılında İMKB tarafından, İMKB bünyesinde mevcut piyasalarda gerçekleşen işlemlerin nakit ve menkul kıymet takasını sonuçlandırmak üzere yetkilendirilmiş merkezi takas ve saklama kuruluşuydu. Türkiye’de 1995 öncesine kadar İMKB Takas ve Saklama A.Ş. borsada işlem gören şirketlerin halka açık pay senetlerini kasalarında fiziken immobilize sistem adı altında üye bazında tutarken, 1994 krizi ile birlikte aracı kurumların iflas etmeleri sonucu Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) 15.12.1994 tarihli kararıyla  İMKB Takas ve Saklama A.Ş.’ye borsada işlem gören şirketlerin halka açık pay senetleri için yatırımcı bazında immobilize sistemi kurma görevi verilmiştir. İMKB Takas ve Saklama A.Ş. 1997 yılında yatırım bankacılığı lisansı alarak İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) adını almıştır. Bu dönemde pay senetleri basılmaya devam etmiş, sermaye artırımlarında yeni pay senetleri bastırılmış ancak borsada işlem gören şirketlerin halka açık pay senetleri borsada alınıp satıldığında takasının kolaylaştırılmasını teminen immobilize sistem uygulaması çerçevesinde önce Müşteri Bazında Saklama, daha sonra Müşteri İsmine Saklama adı altında Takasbank’ta fiziken depolanması söz konusu olmuştur. Dolayısıyla pay senetleri için 28.11.2005 tarihine kadar geleneksel kıymetli evrak hukuku ve fiziki sistem hukuken varlığını devam ettirmiştir. Takasbank söz konusu görevi 28.11.2005 tarihine kadar sürdürmüştür.​

Kaydi Sisteme Geçiş ve Kaydi Sistem Hukuku

 
Sermaye piyasaları için kaydileştirme reformunun ilk adımı 1999 yılında Sermaye Piyasası Kanununa eklenen 10/A maddesi ile birlikte atılmıştır. Sermaye Piyasası Kanunu’nun (SPKn) 10/A maddesiyle çok önemli bir değişiklik yapılmış ve fiziki sertifikaya bağlı klasik kıymetli evrak hukukundan vazgeçilerek sermaye piyasası araçları ve bunlara ilişkin hakların elektronik ortamda Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından kayden izleneceği kaydi sisteme geçilmesi yönünde yasal düzenleme yapılmıştır. Bu reformun ana öğesi olarak sermaye piyasası araçlarının ve bunlara ilişkin hakların elektronik ortamda kayden izlenmesi ile görevlendirilen MKK 2001 yılında kurulmuştur. Kaydileştirme sürecine 25.04.2005 tarihinde yatırım fonları ile başlanmış, 28.11.2005 tarihinde İMKB’de (Borsa İstanbul'da) işlem gören pay senetlerinin topluca kaydileştirilmesi ile devam edilmiştir. Bu aşamadan sonra yeni sermaye piyasası aracı ihraçları tamamen kaydi olarak yapılır hale gelmiştir.

 
MKK mevcut durum itibariyle pay senetleri, yatırım fonları, özel sektör borçlanma araçları, borsa yatırım fonları ve varantlar için merkezi saklama kuruluşu olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.
 
  • ​28.11.2005 tarihine kadar süregelen fiziki sistemde şirketlerin sadece Borsa İstanbul’da işlem gören pay senetleri fiziken İstanbul Takas ve Saklama Bankası’nda (Takasbank) kasalarında tutulmakta iken kaydi sistemde halka kapalı tüm paylar dahil olmak üzere daha önce olmadığı şekilde sermayenin tümü kayden izlenmektedir.
  • Takasbank’ın 28.11.2005 tarihine kadar devam ettirdiği immobilize saklama işleminin dayanağı Sermaye Piyasası Kurulu ilke kararı olup, hukukumuzda Takasbank kayıtlarına atfedilmiş özel bir hukuki etki bulunmamaktaydı. Fiziki sistemde güven unsuru evrakın kendisine dayalı iken, kaydi sistemde güven unsuru, yasa uyarınca MKK kayıtlarına dayalıdır. 
  • Kaydi sistem tümüyle yeni bir hukuk disiplinidir. SPKn’nun 13'ncü maddesiyle getirilen kaydi sistemle, pay senetlerinin fiziki varlıklarına son verilerek diğer bir ifade ile kıymetli evrakın senet unsurunun bertaraf edilmesi ve paylar ve üzerindeki hakların elektronik ortamda izlenmesi söz konusudur. Burada, hak kağıttan tamamen arındırılmaktadır. Kaydi sistem kıymetli evrak hukukuna ilişkin birçok prensibi ortadan kaldırmaktadır. Kaydi sistem beraberinde birçok yeni müesseseyi getirmesinin yanında pay üzerinde tesis edilecek ayni hakların da hukuki niteliğini değiştirmiştir. Kaydi sistem ile birlikte, sermaye piyasası araçları açısından kıymetli evrak sistemi terkedilerek kıymetli haklar sistemine geçilmiştir.
  • Kaydi sisteme ilişkin düzenlemelere bakıldığında yasa koyucunun MKK kayıtlarına hukuki etki tanıdığı açık bir biçimde görülmektedir. MKS'de oluşan kayıtlar kurucu nitelikte olmayıp, hakların üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesinde MKK'ya yapılan bildirim tarihinin esas alınması nedeniyle bildirici niteliktedir. MKK'da kayden izlenen sermaye piyasası araçlarının hak sahiplerinin yapacakları işlemlerin karşılıklı taraflar açısından hüküm ifade edilebilmesi için işlemlerin MKK nezdinde yapılması gerekmemekle birlikte, MKK'ya MKS üzerinden yapılacak bildirim, işlemlerin üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir nitelik kazanmasını sağlamaktadır. Dolayısıyla, SPKn’nun 13 üncü maddesi uyarınca MKK’ya yapılan bildirimin (tarihinin) sermaye piyasası araçları üzerindeki kazanımlarda hukuki sonuç yaratacak nitelikte olduğu kabul edilmiştir. Yine SPKn'nun 13 üncü madde hükmünün getirdiği ikinci önemli yenilik, ortaklığın, pay defterine kayıt esnasında MKK nezdinde tutulan kayıtları esas alabilmesidir. SPKn'nun 13 üncü maddesi hükmü, ortaklık yönetim kuruluna, deftere kayıt aşamasında MKK'da tutulan kayıtları "esas alabilme" yetkisini vererek, başka herhangi bir ispatlayıcı belge isteme külfetinden kurtarmaktadır. MKK bir taraftan Merkezi Saklama Kuruluşu iken diğer taraftan da hak sahibinin ihraççıya karşı durumunun tespitine yönelik bir fonksiyon yürütmektedir. Bu fonksiyon yurtdışı uygulamalarda “registry” (tescil) olarak tanımlanmaktadır. SPKn’nun ilgili hükümleri çerçevesinde MKK hem Merkezi Saklama Kuruluşu (CSD) hem de Registrar (Sicil) fonksiyonlarını bünyesinde birleştirerek bir ekonomi sağlamıştır. Bu çerçevede MKK kayıtlarının hukuki niteliği CSD fonksiyonlarının ötesinde Registry fonksiyonlarını da içermektedir.
  • 13.01.2011 tarihinde kabul edilen Türk Ticaret Kanunu’nda da MKK kayıtlarının hukuki etkisi net bir biçimde vurgulanmaktadır. Ticaret Kanunumuzun 496'ncı maddesinde borsaya kote edilmiş nama yazılı payların borsada satılmaları hâlinde, MKK’nın devredenin kimliğini ve satılan payların sayısını şirkete bildireceği veya şirketin bu bilgilere teknik erişimini sağlayacağı hükme bağlanmıştır. Yine Ticaret Kanunumuzun anonim ortaklık genel kurullarının yapılışına ilişkin usul ve esasların düzenlendiği 415 ve 417'nci maddelerinde de payları kayden izlenen anonim ortaklık genel kuruluna katılabileceklerin listesinin MKK’dan alınacak pay sahipleri listesine göre hazırlanacağı hükme bağlanmaktadır.
  • Mevcut durumda payları Borsa İstanbul’da işlem gören anonim ortaklıkların borsada işlem görsün görmesin tüm payları, yatırım fonu katılma belgeleri, özel sektör tahvillleri, varantlar, varlık teminatlı menkul kıymetler MKK tarafından kayden izlenmekte, yeni sermaye piyasası aracı ihraçları kayden yapılmaktadır. Bu kıymetlere ilişkin tesis edilen haklar MKK kayıtlarına yansıtılmakta olup, bu kayıtlara hukuki sonuç bağlanmaktadır. Bu bağlamda kaydi sisteme geçiş öncesi Takasbank’ın üstlendiği fonksiyon ile kaydi sisteme ilişkin düzenlemelerin MKK’ya atfettiği fonksiyon birbirinden tamamen farklıdır. MKK, Takasbank gibi fiziken bastırılmış pay senetlerini deposunda toplu olarak tutan bir kurum olmayıp, sermaye piyasası araçlarının kayden ihracının yapıldığı, bunlar üzerindeki hakların izlendiği, kayıtlarına hukuki sonuçlar bağlandığı, Kanunla bu görevi üstlenmiş bir merkezi yapıdır. MKK bu yapısıyla Merkezi Saklama Kuruluşu (CSD : Central Securities Depository) fonksiyonlarını da üstlenmiş durumdadır.​

 

 

​