Omnibus Hesaplar İşlemleri
Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. (MKK), işlem sonrası hizmetleri kapsamında sunduğu müşteri alt hesap yapısıyla aracı kurumlar, bankalar ve uluslararası merkezi saklama kuruluşları için operasyonel esneklik ve verimliliği artırmaktadır. Omnibus hesap modeli, saklamacı bankaların ve merkezi saklama kuruluşlarının birden fazla yatırımcıya ait menkul kıymetleri tek bir havuz hesap altında tutmalarına olanak tanır. Bu yapı sayesinde ayrı yatırımcı hesapları açmak yerine tüm müşteri varlıkları tek bir hesapta saklanır.
Bu yapı sayesinde yabancı saklamacılar veya saklamacı kuruluşlar, MKK bünyesinde müşterilerine ait hesapları tek bir omnibus hesap altında yönetebilir. Omnibus hesap modeli, işlem ve saklama süreçlerinin verimliliğini artırırken, uluslararası yatırımcıların Türkiye sermaye piyasalarına erişimini kolaylaştırmaktadır. Uluslararası merkezi saklama kuruluşları, küresel sermaye piyasalarında bir köprü görevi görerek farklı piyasalarda işlem gören menkul kıymetlerin uluslararası yatırımcılar için daha erişilebilir olmasını sağlamaktadır.
MKK, 2020 yılından itibaren Euroclear Bank, 2022 yılından itibaren Azerbaycan MDM, 2025 yılından itibaren ise Clearstream Banking S.A. ve Kazakistan Merkezi Saklama Kuruluşu (KCSD) ile devlet borçlanma araçları için omnibus hesap bağlantıları kurmuştur. 2009 yılında Avusturya merkezi saklama kuruluşu OeKB ile kurulan bağlantı sayesinde, MKK'nın tarihinde ilk kez yabancı bir şirketin hisseleri Borsa İstanbul'da işlem görmeye başlamıştır. Çifte kotasyon kapsamında Viyana Borsası'nda işlem gören hisseler için ise saklama, hak kullanım işlemleri ve transfer hizmetleri, OeKB nezdinde MKK adına açılan omnibus hesap aracılığıyla sağlanmaktadır.
Omnibus hesaplara ilişkin yasal çerçeve, 22 Haziran 2019 tarihli ve 30809 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Kaydileştirilen Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Kayıtların Tutulmasının Usul ve Esasları” (Seri: IV, No: 62) kapsamında, Tebliğ'in 12/A maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde, MKK’da, yurtdışında yerleşik nihai hak sahipleri adına toplu olarak tutulan sermaye piyasası araçları için açılan Yabancı Merkezi Saklama Kuruluşu hesaplarına ilişkin kuralları ve yükümlülükleri belirlemektedir. Aynı zamanda, Türkiye’de genel saklama yetkisine sahip tüm aracı kurumların ve bankaların, yurtdışında yerleşik nihai hak sahiplerine sundukları saklama hizmetleri açısından yabancı merkezi saklama kuruluşları için belirlenen kurallara tabi olmalarını öngörmektedir.
Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) söz konusu Tebliğ’e dayanarak aldığı karara göre, bu omnibus hesaplarda yalnızca devlet borçlanma senetleri tutulabilmektedir. Omnibus hesaplarda saklanan menkul kıymetler, MKK bünyesinde tutulan diğer menkul kıymetlerle aynı süreçte kaydedilmekte olup, hesap sahibinin adına saklanmaktadır. Bununla birlikte, 12/A maddesi, "yabancı merkezi saklama kuruluşunun, bu hesaplarda tutulan ve mülkiyeti nihai hak sahiplerine ait olan sermaye piyasası araçları üzerinde tüm tasarrufları gerçekleştirme ve tüm hakları doğrudan kullanma konusunda tam yetkili temsilci olarak kabul edileceğini" hükme bağlamaktadır.